Blogs
Categories
On November 13, 2017
??u Th? k? IX (SCN) Giao Châu tách kh?i Liên Bang ??i ???ng, ch? h?n th? k? sau ?ã thành m?t qu?c gia ??ng ng?nh, hung hãn ? ph??ng Nam. Tai h?a, n?i th?ng kh? bi ai cho ng??i Chiêm b?t ??u t? ?ó.
K? 2: Indrapura di?t vong, cu?c hôn nhân chính tr? Ch? Mân - Huy?n Trân công chúa
K? 2: Indrapura di?t vong, cu?c hôn nhân chính tr? Ch? Mân - Huy?n Trân công chúa
Ng??i Chiêm thu?c gi?ng Nam ??o, m?t sâu, m?i th?ng, tóc xo?n rõ ràng d? ch?ng so v?i ??i Vi?t v?n là th? dân h?n t?p ph?n ?a ?ã hòa huy?t v?i Hán t?c mà thành. S?c dân này không gi?i làm lúa, mà th?o vi?c ?i buôn ???ng bi?n, h? th??ng ?ánh c??p các x? lân bang c??p t?i s?n, súc v?t, ?em v?, còn tù binh thì bán làm nô l?.
 |
| Nh?ng lão già Ch?m - ?nh Sông Hàn ch?p l?i t?i khu Tháp Ponaga - Khánh Hòa |
Vàng son m?t th?a
Trong khi ?ó các c? dân Nam ??o di c? t?i mi?n trung Vi?t Nam c?ng d?n d?n hình thành nh?ng th?c th? qu?c gia. Không gian v?n hóa Ch?m m? ra bao g?m toàn b? mi?n Trung Vi?t Nam ngày nay.
Ch?m Pa ??i th? g?m 5 ti?u qu?c là Indrapura (vùng Qu?ng Bình, Qu?ng Tr? - t??ng ???ng v?i lãnh th? Lâm ?p) - Amaravati (vùng Qu?ng Nam, Th?a Thiên) - Vijaya (Bình Ð?nh) - Kauthara (Phú Yên, Khánh Hòa) - Panduranga (Phan Rang, Phan Rí). Các ti?u qu?c này nhi?u khi còn kh?i binh chinh ph?t l?n nhau nh? tr??ng h?p D??ng M?i II ch?y n?n ?àn Hòa Chi c?ng ti?n tay chi?m luôn Vijaya, Kauthara; Panduranga sau này c?ng t?n công vào Vijaya.
Gi?i quý t?c Ch?m ban ??u ti?p nh?n ?n Giáo hình thành nên m?t khu bi?t v?n hóa ??i x?ng v?i ph??ng B?c là Giao Ch? ch?u ?nh h??ng m?nh c?a Trung Qu?c. ?i?u ??c bi?t là ng??i Ch?m r?t ham vi?n du, các bi ký c?a h? còn k? v? nh?ng ng??i Ch?m ?ã vi?t bi?n sang ?n ??, ho?c sang t?n ? R?p h?c ??o. Sau này Chiêm Thành còn ti?p nh?n c? Ph?t giáo (ti?u th?a), H?i giáo. T? ki?n trúc, ??n v? ?i?u, âm nh?c, cái gì ng??i Ch?m c?ng không kém c?nh Vi?t t?c, th?m chí còn ?u vi?t h?n.
Ng??i Ch?m ki?m soát vi?c buôn bán h??ng li?u, g?m s?, t? l?a gi?a hai th? gi?i China và ?n ??. Vì qu?ng ??i giao th??ng mà Ch?m gi?u có, h? xây lên các tháp cho vi?c th? ph?ng (ngày nay ta g?i là Tháp Chàm), thánh ??a M? S?n – Quy mô ki?n trúc – th? m?c còn b?ng m?y l?n ??i Vi?t th?i h?ng th?nh. ??n th??ng dân c?ng may vàng vào qu?n áo; và có th?i k? ánh sáng Lâm ?p t?a ra kh?p vùng ?ông Nam Á, khi?n các n??c trong khu v?c l?n l??t tìm t?i c?u thân.
N?m 446, ?àn Hòa Chi ?ã th?c hi?n cu?c t?n công c??p phá Lâm ?p ?em v? cho L?u T?ng t?i h?n 10 v?n cân vàng.
 |
| Liên bang Chiêm Thành (X??ng tinh và Bà R?a n?m phía nam Chiêm Thành, t??ng ?ng v?i ??t Bình D??ng, Bình Ph??c, Bà R?a V?ng Tàu ngày nay) - ngu?n Wiki |
Liên bang Ch?m tr??c có kinh ?ô ? mi?n Qu?ng Nam, t?c là thành S? T?, sau ??i lên Ph?t Th? (T?i H??ng Th?y - TTH) và Vijaya (Chà Bàn hay ?? Bàn) là kinh ?ô danh ti?ng cu?i cùng c?a Chiêm qu?c.
Khi mà ng??i Vi?t còn là dân Giao Châu, thu?c v? ?? qu?c Trung Hoa thì Liên bang Ch?m ?ã hùng m?nh ? ph??ng nam, h? m?y l?n ?ánh tr? ph??ng B?c xâm l?ng, có th?i k? táo gan vua Ch?m còn ?? ??n xin Thiên t? cho cai qu?n Giao Châu. S? Vi?t m?a mai r?ng con ?ch mà l?i mu?n nu?t con bò.
V? quân s?, h? th?o nh?t là Th?y h?i chi?n, t?ng dùng th?y binh ?i xuyên qua sông C?u Long, ng??c lên t?n h? Tonlé Sap ?ánh b?i th?y quân c?a ?? ch? Kh’me gi?t ch?t c? quân v??ng n??c này.
? phía B?c, n?u không ?ng ý v?i Thiên t?, ho?c chính quy?n Giao Châu, Th?y Quân Ch?m s?n sàng v??t bi?n ?ánh phá, c??p bóc. Sau này ??i chi?n Tr?n – Chiêm; Ch? B?ng Nga c?ng d?n th?y quân công phá ?ánh cho quân nhà Tr?n th?t ?iên bát ??o, Ngh? Tông ph?i b? c? kinh thành ch?y tr?n.
Oai hùng gi?u sang là th?, nh?ng th?i ??i tr?m luân, ngàn n?m th?ng kh? bi ai c?a ng??i Chiêm b?t ??u ??y là khi ng??i Vi?t l?p qu?c, r?i t? cho mình là hoàng ?? c?a ph??ng Nam b?t lân bang tri?u c?ng. Ngàn n?m, tr??c sau Chiêm Thành ??i chi?n v?i ng??i Vi?t m??i l?n.
T? Ti?n Lê ??n Nguy?n Tri?u, tri?u ??i nào c?a ng??i Vi?t c?ng s?n lòng ?? thêm n?i th?ng kh?, bi ai cho ng??i Chiêm.
Tháp Chàm loang máu
Vi?t t?c l?p qu?c, lãnh th? ven vùng châu th? sông H?ng, vùng trung du ph? c?n, ??ng b?ng và trung du Thanh – Ngh?. Nh? c? trú ven các con sông nên nông nghi?p r?t phát tri?n, l??ng th?c ?? ??y, l?i h?c theo cách tr? n??c c?a Trung Qu?c nên s?m tr? nên hung hãn.
??i Vi?t b?c ph?t chi?m h?t ??t c?a Tày – Nùng, Tây bình nu?t trôi ??t c?a Ng?u H?ng (t?c là qu?c gia ng??i Thái ? mi?n Tây B?c ngày nay), Nam ti?n chu?c bi ai cho Chiêm Thành.
Ng??i Chiêm c?ng nh?n th?c rõ m?i ?e d?a t? ??i Vi?t. ??c bi?t là t? khi Lý tri?u thành l?p, các v? qu?c v??ng ??u chú ý t?i ph??ng Nam l?p ra các kho ??n tích tr? c?a c?i và mi?n Thanh – Ngh? thì s?m u?t b?i các ho?t ??ng buôn bán ???ng bi?n. H? s? ng??i Vi?t m?nh lên s? th? chân h? trong dòng th??ng m?i bi?n ?ông.
Cu?c c??p phá ??u tiên mà ng??i Vi?t nh?m vào Chiêm Thành di?n ra vào n?m 982. Lê Hoàn thân ?ánh Chiêm thành c??p s?ch vàng b?c, m? n?, tàn phá thành trì, h?y b? ??n th?, m? m?. Sau Ti?n Lê ??n Lý c?ng ???c th? hà hi?p, c??p ??t, gi?t vua Chiêm thành, c??p c?a gi?t ng??i không t? m?t th? gì.
Lý Thái Tông gi?t vua Chiêm S? ??u, l?i toan hi?p v? c?a ông ?y là nàng M? Ê, gi?t c? v?n dân Chiêm, b?t 5000 ng??i ?em v?. Lý Thánh Tông nam chinh c?ng c??p bóc, ?ánh gi?t kh?c li?t không kém. Ông b?t ng??i Chiêm 5 v?n ?em v? làm nô l?.
??n th?i Lý, coi nh? Chiêm Thành ?ã m?t g?n h?t ti?u bang Indrapura bao g?m toàn b? lãnh th? t? nam C?a Sót ??n ??t Qu?ng Tr?, ??n th?i Tr?n, h? m?t toàn b? ph?n b?c ?èo H?i Vân.
 |
| M?t tháp Ch?m t?i Phú Yên - photo by Sông Hàn |
Cái ??m sáng duy nh?t trong cu?c tr??ng chinh kháng Vi?t c?a Chiêm thành ?y là s? xu?t hi?n c?a v? vua l?y l?ng Ch? B?ng Nga. Trong h?n 20 n?m, v? quân v??ng này ?ánh cho quan binh nhà Tr?n th?t ?iên bát ??o, gi?t ch?t Tr?n Du? Tông trong ??i chi?n ?? Bàn (1377), 12 l?n b?c ti?n l?y l?i h?t ??t c? Chiêm Thành khi?n Th??ng hoàng Tr?n Ngh? Tông ph?i b? c? kinh thành ch?y tr?n.
Không may cho Chiêm Thành, n?m 1389, Ch? B?ng Nga b? súng th?n công c?a ??i Vi?t – do Tr?n Khát Chân ch? huy – b?n ch?t. Sau cái ch?t c?a ông Chiêm suy vi không gì c?u vãn.
??n khi Lê Thánh Tông h? ?? Bàn (1471), chi?m ??t l?p làm Th?a tuyên Qu?ng Nam thì coi nh? Chiêm Thành ch? còn ch? ngày m?t n??c. Các ti?u qu?c Chiêm m?i l?n ??ng lên ch?ng Vi?t t?c xâm l?ng l?i ch? nh?n ???c k?t c?c là thành b? phá, vua b? gi?t, dân b? b?t làm nô l?. Ng??i Vi?t c??p gi?t ng??i Chiêm ch?a ?? l?i c??p luôn c? n?i th? t? c?a h?.
??n Minh M?ng Nguy?n tri?u, ti?u qu?c cùng còn gi? n?n t? tr? c?a ng??i Chiêm là Thu?n Thành b? ??i thành ph? Ninh Thu?n, Minh M?ng ban l?nh cho quân lính sáng ph?i c?t ba ??u Chiêm m?i ???c nh?n l??ng. Chiêm Thành r?c r? vàng son ?ã l?i tàn ?? l?i n?i th?ng h?n ?? Bàn. Tháp Chàm rêu phong, r? máu, m? H?i ?êm nghe ti?ng vong khóc h? th?ng thi?t.
Nh?ng vì sao ng??i Vi?t ch?m ch? th?o ph?t Chiêm thành nh? v?y? M?i l?n th?o ph?t ??u tuân theo cách tam quang (??t s?ch, gi?t s?ch, phá s?ch). ?ó ch?ng ph?i vì sinh t?n mà vì l?i.
Chiêm Thành gi?u có, là m?t qu?c gia qu?t c??ng, ??i th? s? 1 c?a ng??i Vi?t trong hành trình tranh bá ph??ng Nam, ??p b? uy th? Chiêm Thành, lân bang không ai là không khi?p s? ??i Vi?t. Vàng b?c châu báu, m? n?, nô l? ???c c??p t? Chiêm v? càng làm t?ng uy th? và s? gi?u có cho các quân v??ng ??i Vi?t.
Quan tr?ng h?n tiêu h?y m?t c??ng qu?c th??ng m?i bi?n ng??i Vi?t m?i có th? soán ngôi Chiêm Thành tr? thành m?t tr?m chung chuy?n trên con ???ng t? l?a bi?n ?ông.
Theo hantimesblog.blogspot.com